W ostatnich latach pracy Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Żurominie, odnotowuje się rosnącą ilość wyjazdów do akcji ratowniczych związanych z usuwaniem zagrożeń spowodowanych przez osy, szerszenie, pszczoły i inne owady. Rok 2004 zaznaczył się jako przełomowy w tym rodzaju akcji. Do tej pory strażacy uczestniczyli w 23 akcjach ratowniczych na terenie powiatu żuromińskiego, usuwając gniazda agresywnych owadów. W szczególności akcje dotyczyły os, gdzie odnotowano 12 wyjazdów, szerszeni – 5 wyjazdów, pszczół - 4 wyjazdy i innych owadów, do których wyjeżdżano 2 razy. Wszystkie wyjazdy dotyczyły zdarzeń związanych z bezpośrednim zagrożeniem zdrowia i życia ludzi. Akcje ratownicze strażaków prowadzone były według wypracowanego i sprawdzonego algorytmu, który w szczególności polegał na zobojętnieniu stada owadów za pomocą mgły wodnej, odcięciu kokonu do specjalnego worka foliowego i wywiezienie stada wraz z kokonem do lasu z dala od siedlisk ludzkich. Oczywiście wszystkie te czynności wymagają stosowania przez strażaków specjalnego ubrania, zabezpieczającego przed użądleniem i gryzieniem owadów. Często jednak jest to zabezpieczenie nie wystarczające. Przykładem tego może być zdarzenie, które miało miejsce w dniu 9 sierpnia 2004r. w Bieżuniu. Podczas usuwania gniazda szerszeni zlokalizowanego na poddaszu budynku, jeden ze strażaków mimo zabezpieczenia, został tak dotkliwie pogryziony, iż niezbędna była pomoc lekarska. Analizując powyższe dane, Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Żurominie prognozuje, iż w roku 2005 może nastąpić eskalacja tego typu zdarzeń, co może czasowo utrudniać życie obywateli, a w niekorzystnych warunkach nawet zagrażać ich zdrowiu i życiu. Wychodząc naprzeciw temu wyzwaniu, chcemy udzielić kilku praktycznych porad jak również odpowiedzi na najczęściej powtarzające się telefoniczne pytania, zadawane przez mieszkańców naszego powiatu.

Jakie zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi mogą spowodować owady?

Analizując wszystkie przypadki użądleń i ugryzień przez owady, możemy powiedzieć, że najmniej groźne są pszczoły, ponieważ ich żądło jest bronią jednorazową. Po wbiciu w skórę więźnie ono i gdy pszczoła próbuje uciec, zostaje wyrwane z jej odwłoku wraz z pęcherzykiem jadowym. Osy, a szczególnie największe spośród nich - szerszenie, mogą żądlić wielokrotnie, aż do wyczerpania zapasu jadu. Szczególnie niebezpieczne jest użądlenie przez samicę szerszenia, gdyż jej jad może być groźny dla człowieka. Samce szerszeni są zupełnie niegroźne, natura nie wyposażyła ich bowiem w żądło. Ukąszenia przez trzmiele zdarzają się w Polsce bardzo rzadko. Jad owadów jest mieszaniną silnych enzymów i peptydów (rodzaju aminokwasów). Gdy dostanie się on pod skórę, powoduje miejscową reakcję zapalną, która objawia się bólem, pieczeniem, zaczerwienieniem skóry - takie reakcje obserwowane są u większości ludzi. Jest to jednak opcja najbardziej optymistyczna i przewidziana tylko dla ludzi, którzy nie reagują na ukąszenia silnymi odczynami alergicznymi, spowodowanymi nadwrażliwością na poszczególne składniki jadu. Najprościej mówiąc, ludzie tzw. „uczuleni na ukąszenia” mogą mieć objawy znacznie inne, aniżeli powyżej opisane. Objawy te mogą mieć postać bólu i znacznego obrzęku, albo reakcji uogólnionej, przejawiającej się osłabieniem, biegunką, a nawet zaburzeniami krążeniowo-oddechowymi. Najgroźniejszym jednak typem reakcji na użądlenie jest wstrząs anafilaktyczny. U osób szczególnie wrażliwych może on wystąpić nawet po użądleniu przez jednego owada, szczególnie jeżeli ukąszenie ma miejsce w obrębie głowy lub szyi. Objawy wstrząsu są liczne i mają różne natężenie. Najczęściej zdarzają się: osłabienia, wymioty, gwałtowne ataki kaszlu i kichania, chrypka lub szum w uszach. Szczególnie groźne są reakcje ze strony układu oddechowego, takie jak duszność, obrzęk krtani, oraz układu krwionośnego - spadek ciśnienia tętniczego krwi, powodujący zapaść z utratą przytomności.

Jakiej pierwszej pomocy udzielić poszkodowanemu?

Pierwsza pomoc powinna się sprowadzić przede wszystkim na ostrożnym usunięciu żądła. Nie należy tego robić palcami, gdyż np. w przypadku użądlenia przez pszczołę ściśnięcie pęcherzyka jadowego spowoduje wyciśnięcie większej ilości jadu pod skórę, poza tym nasze palce nie są dostatecznie precyzyjnym narzędziem i możemy pozostawić w skórze fragment żądła. Najlepiej więc użyć pęsety. W przypadku wstrząsu anafilaktycznego wymagana jest jak najszybsza pomoc lekarska, gdyż może on spowodować śmierć. Osoby uczulone na jad powinny profilaktycznie zabezpieczyć swój organizm przed reakcją na ewentualne użądlenia i poddać się szczepieniu profilaktycznemu w tym zakresie. Wskazane jest to przede wszystkim przed wyjazdem na wakacje czy urlop w okolice lasów, traw, łąk itp.

Praktyczne wskazówki zmniejszające ryzyko użądlenia:

Unikać gwałtownych ruchów gdy zbliża się owad. W razie ataku należy osłonić głowę rękami lub odzieżą, a z niebezpiecznego miejsca należy powoli się oddalić. Najlepiej schronić się w ciemnym pomieszczeniu – owady najprawdopodobniej wylecą do światła, albo ewakuować się na dalszą odległość (co najmniej 50 m), ponieważ istnieje duże prawdopodobieństwo, że na pomoc przylecą gotowe do ataku inne osobniki z tego samego gniazda. Przebywać, o ile jest możliwe, z dala od kwitnących roślin i dojrzałych, opadłych na ziemię owoców. W środowisku narażonym na obecność owadów unikać wzorzystej, jaskrawej i lejącej się odzieży - ubieraj się raczej w biel, zieleń lub beż. Unikać chodzenia na boso po trawie szczególnie obfitującej w kolorowe kwiaty. Nie jadać w środowisku zagrożonym owadami owoców, słodkich produktów lub wydzielających intensywny zapach – może on pobudzić owady do nadmiernej aktywności, a nawet agresji. Należy pamiętać, iż zapach potu ludzkiego jest również czynnikiem wabiącym owady. Podobny efekt wywołują perfumy, kremy, olejki itp.. Przedstawione powyżej środki profilaktyczne nie chronią nas całkowicie przed owadami. Minimalizują one jedynie prawdopodobieństwo użądlenia, pobudzenia owadów, a w konsekwencji ich zmasowanego ataku. W przypadku pojawienia się większej ilości owadów lub ich wzmożonej aktywności, należy bezzwłocznie zgłosić ten fakt do Powiatowego Stanowiska Kierowania Państwowej Straży w Żurominie (nr tel. alarmowego 998), możliwie najdalej usunąć się z zagrożonego miejsca i czekać na przyjazd jednostki ratowniczej. W żadnym wypadku nie należy podejmować prób usunięcia zagrożenia na własną rękę. Dotyczy to szczególnie prób usunięcia owadów z wykorzystaniem środków chemicznych lub prób polegających na bezpośredniej ingerencji fizycznej.