Początki osadnictwa w okolicach Żuromina datowane są na XI-XII w. Osada Żuromin, zwana początkowo Żeromin, Żeromino lub Żyromin powstała zapewne na jednej z polan wśród puszczy.

Pierwsze wzmianki o osadzie Żuromin pochodzą z końca XIII wieku, kiedy to w 1243 r. książę płocki i mazowiecki Bolesław I podarował komesowi Brodzie ze Szreńska wieś Szeromin (Syromyno) należącą do parafii lubowidzkiej. W wieku XV Żuromin stanowił własność rodziny Szczygłów, a po roku 1489 należał do rodziny Dębskich. W 1578 r. wieś Szeromino liczyła około 200 mieszkańców.

Około 1643 r. Żuromin znalazł się w posiadaniu Tomasza Działyńskiego wojewody chełmińskiego, a po 1703 r. należał do Michała Zamoyskiego. Dalsze jego dzieje związane są z działalnością kościoła i rozwijającym się kultem Matki Boskiej.

W 1714 r. do Żuromina sprowadzili się jezuici, którzy otrzymali na własność drewniany kościół oraz dom mieszkalny. Około 1760 r. jezuici rozpoczęli budowę kościoła murowanego, którego nie zdążyli ukończyć ze względu na kasatę zakonu w 1773 r. Dzieła jezuitów dokończyli reformaci, których do Żuromina sprowadził Andrzej Zamoyski. Właśnie dzięki jego staraniom w 1767 r. Żuromin uzyskał prawa miejskie od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

W początkach XIX w. był miastem drobnoszlacheckim, półrolniczym ze stosunkowo słabym rzemiosłem. Od 1807 r. Żuromin należał do departamentu płockiego w powiecie mławskim, a po 1815 r. na skutek nowego podziału administracyjnego Królestwa Polskiego wszedł w skład guberni płockiej i obwodu mławskiego. Dzięki prężnej działalności kościoła i reformatów, dobrze rozwijało się tu szkolnictwo. Od 1811 r. w Żurominie funkcjonowała szkoła podwydziałowa, która w 1824 r. podniesiona została do stopnia wydziałowej. W 1847 r. właścielem miasta został Adam Wołowski, sędzia pokoju powiatu mławskiego.

Okres powstania styczniowego charakteryzował się bohaterską postawą ludności w walce z wojskami rosyjskimi. Po upadku powstania nastąpiła całkowita likwidacja odrębności Królestwa Polskiego oraz wprowadzenie nowego podziału administracyjnego. Żuromin wszedł w skład powiatu sierpeckiego w guberni płockiej. Z dniem 1 czerwca 1869 r. na mocy ukazu carskiego Żuromin wraz z 66 miastami Mazowsza został pozbawiony praw miejskich, stał się gminą wiejską zarządzaną przez wójta i zgromadzenie gminne.

W okresie pierwszej wojny światowej znalazł się na uboczu działań wojennych i politycznych. Prawa miejskie odzyskał w 1925 r. W dniu 8 października 1939 r. na mocy dekretu Hitlera utworzono rejencję ciechanowską, w skład której wszedł Żuromin, otrzymując niemiecką nazwę Görtzen. W czasie wojny miasto uniknęło zniszczeń, pozostawało bowiem poza terenem działań wojennych. Z dniem 1 stycznia 1956 r. utworzono powiat żuromiński obejmujący 21 gromad. Od 1 stycznia 1975 r. z chwilą likwidacji powiatów Żuromin należał do województwa ciechanowskiego. Na skutek zmian administracyjnych od 1 stycznia 1999 r. jest ponownie miastem powiatowym w województwie mazowieckim.Oficjalny akt potwierdzający utworzenie powiatu żuromińskiego wręczył pierwszemu Staroście Januszowi Welencowi w dniu 23 listopada 1998 r. Prezes Rady Ministrów Jerzy Buzek. Uroczystość odbyła się w Zamku Królewskim w Warszawie.

Akt potwierdzający utworzenie Powiatu Żuromińskiego

Obecnie miasto Żuromin - 9 tys. mieszkańców, jest wyposażone w obiekty świadczące usługi w zakresie szkolnictwa ponadgimnazjalnego - Liceum Ogólnokształcące, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych, Powiatowe Centrum Kształcenia Praktycznego oraz ochrony zdrowia - szpital powiatowy, liczne przychodnie specjalistyczne i 4 apteki. Zlokalizowane są tu instytucje administracji rządowej i samorządowej, instytucje obsługi biznesu oraz usługowo - handlowe, zaspakajające potrzeby ludności powiatu. Jest ośrodkiem przetwórstwa rolno - spożywczego i przemysłu elektromaszynowego.

Miasto położone jest na skrzyżowaniu dróg wojewódzkich, tj. Nr 541 Lubawa - Lidzbark - Żuromin - Sierpc i Nr 563 Mława - Żuromin - Rypin

Drugim miastem w powiecie jest Bieżuń, którego początki sięgają XII w. Położony na szlaku handlowym przy przeprawie przez Wkrę stanowił istotny ośrodek handlowo - rzemieślniczy. Prawa miejskie uzyskał w 1406 roku, następnie utracił je po potopie szwedzkim i powtórnie, po ich odzyskaniu, po powstaniu styczniowym. Ostatecznie Bieżuń odzyskał prawa miejskie w 1994 r. Miasto Bieżuń, liczące blisko 2 tys. osób, stanowi ośrodek obsługi lokalnej, jest siedzibą władz miasta i gminy. Wyposażone jest w obiekty obsługi lokalnej, tj. Liceum Ogólnokształcące, Muzeum Małego Miasta, zabytki kultury oraz obiekty usługowe dla ludności i rozwoju rolnictwa. Bieżuń posiada korzystne warunki dla rozwoju turystyki i produkcji. Miasto położone jest na skrzyżowaniu dróg wojewódzkich: Nr 541 Lubawa - Lidzbark - Żuromin - Sierpc - Dobrzyń n. Wisłą i Nr 561 Bieżuń - Szumanie (do drogi krajowej Nr 10) Pozostałe ośrodki Gminne - Lubowidz (1,9 tys. osób), Kuczbork (0,8 tys. osób), Lutocin (0,8 tys. osób) oraz Siemiątkowo (0,5 tys. osób), wyposażone są w obiekty usługowe dla ludności oraz szkoły podstawowe i gimnazja.

W Zielonej (gm. Kuczbork) funkcjonuje Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych (do 1 września 2002r. - Zespół Szkół Rolniczych). Gminy posiadają korzystne warunki dla rozwoju przetwórstwa rolno - spożywczego i produkcji przemysłowej. Tereny położone nad Wkrą posiadają sprzyjające warunki dla rozwoju funkcji turystycznej, rolnictwa ekologicznego. Pozostałe ogniwa systemu osadniczego powiatu żuromińskiego to wsie. Większe ośrodki posiadają obiekty usługowe, sklepy spożywczo-przemysłowe i szkoły podstawowe.

 

Ważniejsze daty z historii Żuromina:

1293 r.

pierwsza wzmianka o Żurominie; książę mazowiecki Bolesław I darowuje osadę Żeromino komesowi Brodzie.

1410 r.

Żuromin i okolice są miejscem postoju wojsk Jagiełły w drodze na Grunwald.

1489 r.

przejęcie osady przez rodzinę Dębskich.

1643 r.

Żuromin staje się własnością Tomasz Działyńskiego, wojewody chełmińskiego.

1703 r.

osada przechodzi na własność Michała Zdzisława Zamoyskiego, łowczego wielkiego koronnego.

1714 r.

Michał Zamoyski i Bogdan Mostowski, podczaszy płocki, fundują kościół drewniany.

1718 r.

sprowadzenie Jezuitów; geneza powstania szkoły początkowej.

1734 r.

właścicielem Żuromina zostaje Andrzej Zamoyski, kanclerz wielki koronny.

1760 r.

Jezuici rozpoczynają budowę kościoła murowanego.

1767 r.

król Stanisław August Poniatowski nadaje Żurominowi prawa miejskie.

1778 r.

sprowadzenie do miasta zakonu Reformatów. Zgromadzenie liczy 24 członków i przejmuje dobra pojezuickie.

1786 r.

konsekracja nowego kościoła.

1794 r.

wielki pożar niszczy całe miasto, w tym szkołę i stary kościół.

1810 r.

Reformaci tworzą szkołę podwydziałową, podniesioną 14 lat później do rangi szkoły wydziałowej (średniej).

1864 r.

kasata zakonu Reformatów.

1869 r.

ukaz carski znosi prawa miejskie Żuromina; stagnacja w rozwoju gospodarczym.

1908 r.

powstaje parafia żuromińska. Pierwszym proboszczem zostaje ks. Ignacy Staniaszko, pełniący tę funkcję przez 50 lat.

1925 r

Żuromin odzyskuje prawa miejskie.

1939 r.

na mocy dekretu Hitlera Żuromin zostaje wcielony do Rzeszy otrzymując nazwę Görtzen.

1941r.

masowe deportacje ludności żydowskiej.

1945 r.

do miasta wkraczają żołnierze II Frontu Białoruskiego; wyzwolenie Żuromina; miasto liczy ok. 2 tys. mieszkańców.

1956 r.

Żuromin zostaje stolicą powiatu.

1961 r.

powstaje Technikum Ekonomiczne - pierwsza szkoła średnia po wojnie.

1972 r.

utworzenie Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Dąbrowskiej.

1982 r.

po ośmiu latach budowy przekazany zostaje do użytku Szpital Rejonowy.

1990 r.

Gmina i Miasto Żuromin staje się wspólnotą samorządową.

1999 r.

Miasto Żuromin zostaje siedzibą powiatu.

2000 r.

uroczysta koronacja Obrazu Matki Boskiej Żuromińskiej przez Prymasa Polski Kardynała Józefa Glempa

2008 r.

Piotr Małachowski - urodzony w Bieżuniu zostaje medalistą igrzysk olimpijskich w Pekinie - srebrny medal

2009 r.

Otwarcie hali sportowej w Bieżuniu

2012 r.

Otwarcie hali sportowej w Żurominie oraz hali sportowej w Siemiątkowie