W powiecie żuromińskim obszar chroniony zajmuje ok. 60 tys. ha, co stanowi blisko 75% całej powierzchni powiatu. Są to grunty należące do Górznieńsko - Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego i tereny obszarów chronionego krajobrazu: Zielińsko - Rzęgnowskiego Międzyrzecza Skrwy i Wkry, nadwkrzański oraz okolice Rybna i Lidzbarka. Do innych atrakcji przyrodniczych możemy zaliczyć:

• użytki ekologiczne,
• obszary chronionego krajobrazu,
• parki wpisane do rejestru zabytków,
• parki wiejskie -pomniki przyrody ożywionej.

W gminie Bieżuń, w dolinie rzeki Wkry istnieje rezerwat przyrody "Gołuska Kępa" o powierzchni 9,90 ha stanowiący fragment lasu liściastego z drzewostanem olchy, jaworu i jesionu. Granicę rezerwatu stanowi w większości stare koryto rzeki Wkry. Opracowana została dokumentacja przyrodnicza dotycząca dwóch projektowanych rezerwatów "Bagno Siemcichy" o powierzchni 498 ha ( gmina Żuromin i Lutocin) oraz "Bielawy Gołuskie" o powierzchni 128ha (gmina Bieżuń i Siemiątkowo).

Górznieńsko - Lidzbarski Park Krajobrazowy (o powierzchni ogólnej 27,8 tys. ha) na terenie powiatu zajmuje 5 230 ha - jest to północno - wschodnia część gminy Lubowidz. Na terenie tej gminy (rejon wsi Straszewy) znajduje się także użytek ekologiczny o powierzchni 6,89 ha.

W powiecie żuromińskim zarejestrowanych jest dziewięć parków podworskich (zabytkowe, miejskie). Parki zabytkowe (6 obiektów) chronione są z mocy ustawy z dnia 15.02.1962 r. o ochronie dóbr i pozostają pod nadzorem Konserwatora Zabytków. Zlokalizowane są na terenie gminy Kuczbork (Zielona, Chojnowo), Bieżuń (Sławęcin) i Żuromin (Poniatowo, Chamsk i Kliczewo Małe).

Parki wiejskie w Bieżuniu i Siemiątkowie ustanowione w 1986 r. pozostają pod nadzorem samorządów gminnych. Jednym z ciekawszych miejsc stanowi pomnik przyrody składający się z alei 75 lip drobnolistnych położonych w miejscowości Chromakowo w gminie Lutocin. Najwięcej pomników przyrody - 13 egzemplarzy znajduje się w Gminie Siemiątkowo, są to w zdecydowanej większości dęby szypułkowe. Ochroną obejmuje się ponadto obszary źródliskowe rzek Swojęcianki i Chraponianki, Skrwy i Okalewki oraz Przylepnicy na Wzniesieniach Mławskich.

Interesujące jest pojawienie się na terenie powiatu żuromińskiego siedlisk bobra. Skutki działalności bobrów - żeremia i tamy można obserwować w gminie Siemiątkowo i w gminie Lubowidz. Ponadto na terenie powiatu znalazł dobre warunki rozwoju bocian biały. Obecnie ustalono w powiecie ponad 120 gniazd. W opiece nad bocianami, która polega na instalowaniu platform oprócz Starostwa Powiatowego w Żurominie oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej uczestniczy także Zakład Energetyczny w Płocku Rejon Energetyczny w Ciechanowie sp. z o.o. Posterunek Energetyczny w Żurominie.
Prawie przez wszystkie gminy powiatu przepływa malowniczo rzeka Wkra. Wiele fragmentów koryta rzeki posiada wyjątkowo wysokie, rzadko spotykane walory krajobrazowe typu rzecznego jakie można spotkać w kraju. Naturalne walory rzeki sprawiają, że tereny te stają się niezwykle atrakcyjne dla rozwoju turystyki i rekreacji. W bezpośrednim sąsiedztwie i w dolinie rzeki występują liczne elementy środowiska posiadające wysokie wartości przyrodnicze. Są to różnego rodzaju głębokie zatoki w brzegach, połączone z rzeką starorzecza lub boczne ramiona, starorzecza w dolinie, mokradła i inne.

Bardzo bogata jest fauna ssaków i kręgowców, szczególnie interesującą pod względem ekologicznym jest obserwowana inwazja bobra, ponadto stwierdzono występowanie innych rzadkich gatunków. Różnorodna jest również ichtiofauna Wkry. Występuje tutaj płoć, jelec, kiełb i piskorz, leszcz, szczupak, okoń, brzana, lin, miętusy, kleń.

Stan czystości powietrza jest zadawalający - emisja tlenków azotu i siarki mieści się w dolnych granicach wartości dopuszczalnych. Podobnie przedstawia się koncentracja pyłu. Dodatkowo w powiecie uzyskano znaczny efekt zmniejszenia emisji zanieczyszczeń po modernizacji 8 kotłowni węglowych na olejowe. Inwestycje mogły być zrealizowane dzięki dotacjom z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie oraz udziale Starostwa Powiatowego w Żurominie.

Ochrona powierzchni ziemi w powiecie żuromińskim polega głównie na odpowiednim składowaniu odpadów. W powiecie istnieje 7 składowisk odpadów stałych o łącznej powierzchni 14 ha. Warto wspomnieć, że szczególne osiągnięcia w dziedzinie gospodarki odpadami mają władze samorządowe gminy Kuczbork Osada, które uzyskały nagrodę w ogólnopolskim konkursie na zagospodarowanie odpadów w środowisku wiejskim.
Największą troską władz samorządowych powiatu żuromińskiego jest stan czystości i zagospodarowania rzeki Wkry, która stanowi oś powiatu. Rzeka posiada wysokie naturalne walory przyrodnicze i jest niezwykle atrakcyjnym obszarem dla rekreacji i turystyki. Ze względu na to, że powiat żuromiński znajduje się na obszarze "Zielonych Płuc Polski" sprawy związane z ochroną przyrody, powietrza, wód i ziemi nabierają szczególnego znaczenia. Na terenie powiatu przewidywane jest wprowadzenie w najbliższej przyszłości zasad ekorozwoju. Walory przyrodniczo-krajobrazowe powiatu stwarzają warunki do rekreacji. Niezwykle bogato wyglądają możliwości dla osób, które szukają spokojnego wypoczynku z dala od wielkomiejskiego gwaru, jak również dla tych , którzy chcą inwestować w rozwój turystyki, bowiem powiat położony jest w rejonie "Zielonych Płuc Polski". Czyste powietrze i woda przyciągają miłośników wędkarstwa. Zwarte kompleksy leśne stanowią raj dla grzybiarzy i dla myśliwych. Dużą atrakcją jest także ścieżka edukacyjno - ekologiczna o długości 9 km, która bierze swój początek w miejscowości Siemiątkowo - Rogale (gmina Siemiątkowo) i prowadzi przez las mieszany do wsi Siciarz, kończąc się przy ponad stuletniej sośnie będącej pomnikiem przyrody i studni odbudowanej na podłożu zdroju naturalnego. Podobna ścieżka edukacyjno - ekologiczna tworzona jest również w Zielonej - gm. Kuczbork Osada.